ECZACILIKTA MUVAZAA VE YAPTIRIMLARI (DİPLOMANIN KİRALANMASI)
İLGİLİ MEVZUAT
Ülkemizde eczacılık faaliyetine dair ana düzenlemeler 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik’tir.
ECZACILIĞIN TANIMI VE NİTELİĞİ
Eczacılık faaliyeti Kanun’un 1. maddesinde “hastalıkların teşhis ve tedavisi ile hastalıklardan korunmada kullanılan tabii ve sentetik kaynaklı ilaç hammaddelerinden değişik farmasötik tipte ilaçların hazırlanması ve hastaya sunulması; ilacın analizlerinin yapılması, farmakolojik etkisinin devamlılığı, emniyeti, etkinliği ve maliyeti bakımından gözetimi; ilaçla ilgili standardizasyon ve kalite güvenliğinin sağlanması ve ilaç kullanımına bağlı sorunlar hakkında hastaların bilgilendirilmesi ve çıkan sorunların bildiriminin yapılmasına ilişkin faaliyetleri yürüten sağlık hizmeti” olarak tarif edilmiştir.
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere eczacılık, kamu sağlığını ve dolayısıyla kamu yararını doğrudan ilgilendiren bir faaliyettir. Bu sebeple kanun koyucu serbest eczacılık faaliyetine mutlak bir serbestlik tanımamış, öneminden ötürü bu faaliyeti belli sınırlara tabi tutmuştur.
MUVAZAA TANIMI VE YASAĞI
Eczacılık faaliyetinde kanuni sınırların en önemlilerinden biri de muvazaa yasağıdır. “Muvazaa”, dilimize Arapçadan geçmiş bir kelime olup TDK sözlüğüne göre “danışık, danışıklık” anlamına gelmektedir. “Danışık” kelimesi ise “olmayan bir durumu varmış gibi göstermek veya olduğundan başka anlatmak için önceden yapılan anlaşma” şeklinde tanımlanmıştır.
Eczacılık faaliyeti bakımından “muvazaa” terimi, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından çıkarılan Muvazaa Değerlendirme Komisyonlarının Teşekkülü ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’nin m.4/1-d hükmünde “Eczacının sahip ve mesul müdürü olarak göründüğü eczaneyi fiili olarak görevi başında bulunsun veya bulunmasın, gizli veya açık, yazılı veya sözlü anlaşmalarla ortak veya bireysel olarak bir başkasının işletmesi faaliyeti ve benzeri tüm faaliyetler” olarak tarif edilmiştir
Diğer taraftan Kanun’un m.35/1 hükmü “Eczanenin hizmet verdiği saatlerde mesul müdür eczacı, varsa ikinci eczacı ve yardımcı eczacılar, görevi başında bilfiil bulunmak mecburiyetindedir.” şeklindedir..
DENETİM VE YAPTIRIM
Kanun’un m.6/2 hükmünde “Muvazaalı olarak eczane açıldığının tespiti hâlinde, ruhsatname iptal edilir ve eczacı beş yıl süreyle eczane açamaz. Muvazaanın eczacılar arasında yapılmış olması hâlinde, eczane açma yasağı hepsi hakkında uygulanır.” denmek suretiyle eczacılıkta muvazaa açıkça yasaklanmıştır.
Yukarıda zikredilen Kanun, Yönetmelik ve Yönerge hükümlerine göre serbest eczanelerin muvazaa denetimi eczanenin açılışında, naklinde ve devrinde yapıldığı gibi olağan faaliyetine devam eden eczaneler de her zaman muvazaa denetimine tabidir. Bu denetim; il sağlık müdürlüğü ve eczacı odası tarafından müştereken icra edilmekte, lüzumu halinde denetim dosyası Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna intikal etmekte ve buraca karara bağlanmaktadır.
Açılışta muvazaa tespiti halinde eczanenin açılmasına müsaade edilmemekte; faaliyetine devam etmekte olan veya nakil veya devir başvurusunda bulunan eczanelerde muvazaa tespiti halinde ise Kanun’un m.6/2 hükmündeki yaptırım tesis edilmektedir.
Muvazaa yasağını ihlal etmenin yaptırımı söz konusu Kanun’un m.6/2 hükmünde “ruhsatnamenin iptali ve eczacının beş yıl boyunca eczane açamaması” olarak belirlenmiştir. Görüldüğü üzere kanun koyucu, eczacılık faaliyetinin kamu sağlığı için önemine binaen bu faaliyetin muvazaalı olarak yürütülmesini oldukça ağır bir yaptırıma bağlamıştır. Bu fiilin yaptırımı bununla da sınırlı değildir. Bir eczanenin muvazaalı olduğu gerekçesiyle ruhsatnamesinin iptal edilmesi halinde Sosyal Güvenlik Kurumu o eczane ile olan sözleşmesini feshetmekte ve eczacıdan, geriye dönük olarak, sözleşme sayesinde elde ettiği gelirleri faiziyle beraber iade etmesini istemektedir. Böyle bir durumda muvazaa yapan eczacı, eczanesinin kapanmasının yanı sıra SGK’ya da oldukça ciddi miktarlara varabilen bir ödeme yapmak külfetiyle de karşı karşıya kalmaktadır.
SONUÇ
Netice itibarıyla; kamu sağlığını doğrudan ilgilendiren eczacılık faaliyetini ilgili eczacının hizmet saatlerinde bizzat ve bilfiil yürütmesi gerekmekte olup bu faaliyet idari makamların daimi denetimine tabidir. İdari makamlarca muvazaa tespiti halinde hem ruhsatnamenin iptali ve eczacının beş yıl boyunca eczane açamaması yönünde işlem tesis edilmekte hem de SGK ile sözleşmesi bulunan eczanelerin sözleşmeleri feshedilerek geriye dönük haksız kazanç iadesi yapmaları istenmektedir.
Yukarıda açıklanan hususlar ışığında serbest eczacıların hem muvazaa denetimi esnasında hem de denetim neticesinde tesis edilecek idari işlemlere karşı başvurulacak hukuki yollar aşamasında uzman bir avukattan danışmanlık almaları önem arz etmektedir.
Av. Arb. Çağlar Şaban ALTINYÜZÜK
